OsiedleMaslice
Chciałbym Państwa zainteresować historią naszego osiedla. Tematem historii Maślic, zajmowalem się w latach 2005-08. Omawiając ten temat, zacznę od omówienia tematu związanego z zabudową dworską… zacznę od przedstawienia genezy powstawania takich obiektów.
Zapraszam do lektury. Mariusz Gomulkievicz
/dawny spichlerz i budynek gospodarczy przy ul. Rędzińskiej/
Mówiąc o podmiejskich siedzibach bogatego mieszczaństwa wrocławskiego, wznoszonych w okolicy miasta od schyłku średniowiecza aż po wiek XIX, spotykamy się z dość dużą różnorodnością typów budowli oraz skali założeń architektonicznych.
Były w śród nich zarówno rezydencje stałe, jak i czasowe, niezależne od codziennego życia w mieście. Najzamożniejsi mieszczanie – patrycjat, a potem wielka burżuazja, dbając o swój prestiż i dodatkowe dochody, a równocześnie spragnieni kontaktu z przyrodą, wznosili wokół Wrocławia zachowane do dziś lub znane z ikonografii zamki, dwory, pałace – tradycyjnie związane z przywilejami i stylem życia rodowej szlachty. Budowle takie świadczyły o aspiracjach do zrównoważenia się z tym stanem, w hierarchii społecznej stojącym wyżej. Swoistą mieszczańską dumę manifestowały natomiast dostępniejsze szerszym kręgom wille, które z czasem reprezentowane były najliczniej.
Źródła historyczne informują nas o tym, że i Maślice były miejscem, które urzekło swoim pięknem i sielskością…Początek zabudowań folwarcznych sięgają okresu, gdy Maślice należały do zakonu Klarysek (XIII w.) Wówczas to musiały powstać pierwsze zabudowania gospodarcze oraz mieszkalne. Lokalizacja nie była przypadkowa: folwark rozwijał się u ujścia Ślęzy do Odry, w miejscu gdzie obecnie ul. Rędzińska łączy się z ul. Ślęzoujście. Dostęp do wody, położenie na skraju pól i łąk. malownicze położenie, lasy.
W XVI wieku Zakon Klarysek sprzedał lub utracił w wyniku sekularyzacji mąjątków kościelnych ziemie i nieruchomości leżące nie tylko w obrąbie Maślic. Posiadłość od tego czasu przechodziła zapewne “od ręki-do ręki”, z tym że były to już “ręce” prywatnych właścicieli.
Z biegiem czasu forma wiejskiej siedziby patrycjuszowskiej, podobnie jak i szlacheckiej, zaczęła ulegać zmianie. Od poł. XVI w. przestawał być nią zamek, utożsamiany z postacią rycerza-wojownika, zastępowany teraz coraz częściej dworem spokojnego ziemianina, gospodarującego na swych gruntach i korzystającego z uroków osiadłego życia na wsi. Propagowany w pismach teoretycznych, m.in. przez Petrusa de Crescentiis ideał „ domu pańskiego”, tworzącego wraz z folwarkiem samowystarczalną niemal jednostkę gospodarczą, był na Śląsku równie atrakcyjny i dostępny zarówno dla szlachty, jak i dla najbogatszych mieszczan.
Przykładem pochodzącym z tamtych czasów jest -zasobny niegdyś dwór Bielański k. Wrocławia- zachowany do dziś bez większych stosunkowo przekształceń. Dobra bielanskie nabył w 1615 r. patrycjusz wrocławski, Hans Heinrich Uthmann (pochodzący ze znanego rodu rajców i ławników wrocławskich).
Jest to budowla fachwerkowa z typowym wówczas dwutaktem i sienią na osi. Można przypuszczać, że tak właśnie wyglądał ( podobieństwo architektoniczne) i maślicki dworek…
Otóż i mały epizod historyczny, pochodzący ze źródeł historycznych. który informuje nas o pewnych podobieństwach do posiadłości maślickich;
…inaczej na nową sytuację polityczną zareagował inny patrycjusz i rajca wrocławski – Christian Gottlieb Riemer, który nie tylko należał do zwolenników pruskiego króla Fryderyka II, ale na przełomie 1740/41 udzielił mu nawet gościny w swej podwrocławskiej wówczas posiadłości na Pilczycach. Dwór pilczycki z tamtych czasów nie przetrwał do dziś, a zachowana z poł. XIX w. Ikonografia obrazuje przemiany, jakim uległ w późniejszym okresie, stając się dwuskrzydłowym pałacem o cechach barokowo-klasycystycznych, otoczonym rozległym parkiem krajobrazowym… Mamy tu opis posiadłości oraz rycinę. Należy przypuszczać, że bardzo podobnie mógł się prezentować dwór maślicki – ze względu na bliskie położenie, czas powstania, trędy architektoniczne…
Malowniczo położony u ujścia Ślezy do Odry dwór maślicki, wzniesiony w konstrukcji fachwerku, posiadał tradycyjnie ukształtowaną, zwartą, dwukondygnacyjną bryłę, z sienią na osi. Tradycyjny był też układ kratownicy fachwerku, z podkreśleniem strefy podokiennej motywami krzyży Św. Andrzeja. W kompozycji całego założenia dostrzec już można było jednak zalążki nowej, barokowej planistyki, pozbawionej wszelkich, symbolicznych nawet cech obronności. Dwór usytuowany został centralnie, pomiędzy folwarkiem a rozległym ogrodem, którego główna aleja, wiodąca wzdłuż osi budynku, prowadziła do parteru haftowego i oranżerii.
W roku 1705 właścicielem dóbr maślickich został radca cesarski Sigismund Ohl, pochodzący z nobilitowanego rodu kupców wrocławskich, specjalizujących się w handlu suknem. Synowie Sigismunda, Johann i Friedrich, po studiach uniwersyteckich w Wittenberdze odbyli szereg podróży handlowych po krajach habsburskich, Italii i Polsce, po czym Friedrich osiadł na przekazanym mu przez ojca majątku maślickim, Johann zaś prowadzil interesy rodzinne , będąc równocześnie rajcą lub ławnikiem we wrocławskiej Radzie do 1741 r. po aneksji Śląska przez Prusy w geście protestu złożył swój urząd i manifestacyjnie opuścił Wrocław, przenosząc się do majątku brata, na Maślice.
Na temat właścicieli Maślic wiemy niewiele. jest to temat, który będziemy kontynuować. Wiadomo, że w okresie międzywojennym oraz w czasie wojny folwark nadal należał do rodziny prywatnej. Prawdopodobnie, ostatnim właścicielem majątku była rodzina Ottilii Stomke.
Wiadomo również, z przekazów słownych byłych mieszkańców Klein Masselwitz, że działania wojenne spowodowały uszkodzenia w zabudowaniach samego folwarku, jak i Villi Masselwitz (dawnego dworu). Totalne dzieło zniszczenia dokonali żołnierze Armii Radzieckiej (stacjonujący od 1945 roku w pobliskich obiektach fabrycznych przy ul. Północnej), prawdopodobnie wysadzając Villę, a obiekty folwarczne (obory, stodoły itd) zostały rozebrane dla cennego wówczas materiały budowlaneg – cegły, prawdopodobnie przez maruderów, Armię Radziecką czy też okoliczną ludność…
Z relacji byłego mieszkańca Maślic, obiekty te istniały jeszcze na przełomie lat 40 tych i 50 tych.
opr. Mariusz Gomułkiewicz 2006 – Stowarzyszenie Maślice
chcesz coś dodać? znasz inne interesujące fakty z historii Maślic? chcesz podyskutować? NAPISZ DO NAS (w temacie Maślak)
Stowarzyszenie Maślice
